İştahsızlık, kişinin yemek yeme isteğinin azalması ya da tamamen kaybolması durumudur.
Tıpta “anoreksi” olarak adlandırılır. Fakat psikolojik bir hastalık olan anoreksiya nervoza ile karıştırılmamalıdır. Kısa süreli iştahsızlık genellikle zararsızdır. Ancak uzun sürdüğünde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. İştahsızlığın birçok nedeni olabilir. Enfeksiyonlar, kansızlık (anemi), sindirim sistemi sorunları, tiroit hastalıkları iştah kaybına yol açabilir. Stres, kaygı ve depresyon gibi psikolojik faktörler de sık görülen nedenler arasındadır. Ayrıca bazı ilaçlar (antibiyotikler, kemoterapi ilaçları, ağrı kesiciler) iştahsızlık yapabilir. Özellikle ileri yaşlarda tat ve koku duyusunun azalması da yeme isteğini düşürebilir.
Uzun süre devam eden iştahsızlık, besin yetersizliklerine, vitamin ve mineral eksikliklerine neden olur. Bağışıklık sisteminde zayıflamaya, kas kaybına ve ciddi kilo düşüşüne yol açabilir. İştahsızlık iki haftadan uzun sürüyor, kilo kaybı eşlik ediyorsa doktora başvurulmalıdır. Çünkü iştahsızlık, basit bir şikâyet gibi görünse de sağlık sorununun habercisi olabilir. Dengeli beslenme ve profesyonel destek ile iştah ve genel sağlık dengelenir.
Yetişkinlerde iştahsızlık, yemek yeme isteğinin azalması ya da kaybolması durumudur. Çoğu zaman altta yatan bir sağlık sorununa işaret eder. Enfeksiyonlar iştahı olumsuz etkiler. Kansızlık iştahsızlığa yol açar. Stres iştahı düşürebilir. Kaygı iştah üzerinde olumsuz etkilidir. Ayrıca kullanılan bazı ilaçlar, özellikle kemoterapi tedavileri, geçici iştahsızlığa yol açabilir. Uzun süren iştahsızlık kilo kaybı, kas erimesi ve bağışıklık zayıflığına neden olabilir.
Çocuklarda iştahsızlık, büyüme ve gelişim sürecinde sık görülen bir durumdur. Genellikle iştahın azalması dönemseldir. Büyüme atakları, diş çıkarma, enfeksiyonlar veya psikolojik faktörlerle ilişkilidir. Ancak iştahsızlık uzun sürerse, çocuğun yetersiz beslenmesine neden olur. Bu da kilo kaybına ve vitamin-mineral eksikliklerine yol açabilir. Ailelerin bu süreçte zorlayıcı tavırlardan kaçınması önemlidir. Yemekleri renkli, çeşitli ve çocuğun ilgisini çekecek şekilde sunması destekler.
Gebelikte iştahsızlık, hormonal değişiklikler, bulantı ve sindirim problemleri nedeniyle sık görülebilir. Özellikle ilk trimesterde artan bulantı ve koku hassasiyeti iştah kaybına yol açar. Uzun süren iştahsızlık ise annenin enerji ve besin öğesi alımını azaltır. Bebeğin büyüme ve gelişimini olumsuz etkiler. Eğer kilo kaybı, şiddetli kusma görülüyorsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.
İştahsızlık farklı nedenlerden kaynaklanır. Enfeksiyonlar, kansızlık, tiroit ve sindirim sistemi hastalıkları iştah kaybına yol açabilir. Ayrıca stres, kaygı ve depresyon gibi psikolojik faktörler de iştahı olumsuz etkiler. Bazı ilaçlar, özellikle antibiyotikler ve kemoterapi tedavileri, geçici iştahsızlık yapabilir. İleri yaşlarda tat ve koku duyusunun azalması yemek yeme isteğini düşürebilir.
İştahsızlık belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Ancak en sık görülen durum yemek yeme isteğinin azalmasıdır. Ek olarak hızlı doyma, öğünleri atlama, kilo kaybı ve enerji düşüklüğü görülebilir. Uzun süren iştahsızlık vitamin-mineral eksikliklerine, bağışıklık zayıflığına ve kas kaybına yol açabilir. Eğer iştahsızlığa bulantı, kusma, baş dönmesi eşlik ediyorsa mutlaka uzman desteği alınmalıdır.
İştahsızlık durumunda besin değeri yüksek ve kolay tüketilebilen gıdalar tercih edilmelidir. Yumurta, yoğurt, peynir ve kefir gibi protein kaynakları doyurucu ve besleyicidir. Kuruyemişler ve kuru meyveler küçük porsiyonlarda enerji ve mineral desteği sağlar. Meyve ve sebzeler, özellikle smoothie veya çorba şeklinde sunulduğunda daha kolay tüketilebilir. Bal, pekmez ve tahin iştah açıcı etkisiyle enerji alımını artırır. Ayrıca zencefil, nane ve limon sindirimi kolaylaştırarak iştahı destekler.
İştahsızlık kimi zaman geçici ve zararsız olabilir. Ancak bazı durumlarda altta yatan bir sağlık sorununun habercisi olabilir. Bu nedenle iştahsızlığın süresi, eşlik eden belirtiler ve sağlık durumu dikkatle değerlendirilmelidir. İşte dikkat edilmesi gereken durumlar:
• Uzun süre devam eden iştahsızlık: 1-2 haftadan uzun sürüyorsa mutlaka değerlendirilmelidir.
• Kilo kaybı: İstemsiz ve hızlı kilo kaybı varsa altta yatan ciddi sağlık sorunu olabilir.
• Yetersiz sıvı ve besin alımı: Günlük ihtiyacı karşılayacak kadar beslenememe, halsizlik ve bağışıklık zayıflığına yol açabilir.
• Eşlik eden belirtiler: Ateş, mide bulantısı, kusma, ishal, karın ağrısı, depresyon gibi durumlarla beraber görülüyorsa ihmal edilmemelidir.
• Riskli gruplar: Çocuklar, yaşlılar, hamileler ve kronik hastalığı olan kişiler riskli gruptadır. Bu kişilerde iştahsızlık daha hızlı beslenme yetersizliğine sebep olabilir.
İştahsızlık durumunda beslenme desteği oldukça önemlidir. Çünkü yetersiz enerji ve besin alımı kısa sürede vücut direncini zayıflatır. Araştırmalar, iştahsızlığın özellikle yaşlı bireylerde malnütrisyon (beslenme yetersizliği) riskini artırdığını gösterir. Bu da bağışıklık sisteminde zayıflama, kas kaybı (sarkopeni) ve enfeksiyonlara yatkınlıkla ilişkilidir. Ayrıca, kronik hastalıklar veya kanser tedavisi gören bireylerde iştahsızlık yaygındır. Bu kişilerde iştahsızlık beslenme yetersizliğini derinleştirerek tedaviye yanıtı olumsuz etkiler. Bu nedenle iştah azalmasında protein, vitamin, mineral ve sıvı alımının desteklenmesi iyileşmede kritik rol oynar. Kısacası, iştahsızlık yalnızca yemek yememe durumu değildir. Zamanında desteklenmezse bağışıklık ve yaşam kalitesini doğrudan etkileyen bir risk faktörüdür.
Diyet programları, tarifler veya size yardımcı olabileceğim herhangi bir şeyle ilgili sorularınız için lütfen benimle iletişime geçin.