Laktoz intoleransı, laktoz adı verilen süt şekerini sindirememe durumudur. Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan doğal bir şeker türüdür. Sindirim sisteminde yer alan laktaz adlı enzim tarafından parçalanarak glukoz ve galaktoza dönüşür. Ancak intoleransı olan kişilerde laktaz enzimi yeterince veya hiç üretilmez. Bu nedenle laktozun sindirimi bozulmaktadır. Genellikle genetik bir özelliğe sahiptir. Yaşla birlikte değişir. Çocukluk döneminde doğal olarak laktaz enzimi yüksek seviyelerde üretilmektedir. Ancak bazı insanlar yetişkinlik dönemine geldiklerinde laktaz üretiminde azalmalar olur. Bu nedenle, bazı insanlar yetişkinlikte laktoz intoleransı gelişir.
Genellikle laktozu sindiren laktaz enziminin yetersiz olması nedeniyle ortaya çıkar. Laktaz hiç üretilmez veya etkili bir şekilde çalışamaz. Bu durum, laktozun sindirilmesini ve emilimini engeller. Sindirim sisteminde belirtilere yol açar. Laktaz enzim eksikliği veya düşük düzeyde üretimi, genellikle genetik bir özellik olarak kalıtımsal şekilde aktarılmaktadır. Bazı insanlar doğuştan itibaren laktaz enzimini az miktarda üretir veya zamanla enzim üretimi azalır.
Dünya genelinde farklı etnik gruplar arasında farklı yaygınlıklarda görülmektedir. Örneğin, Asya, Afrika ve Amerikan yerli halkları arasında laktoz intoleransı oranı genellikle daha yüksektir. Bazı durumlarda, geçici olarak ortaya çıkar. Örneğin, bazı bağırsak enfeksiyonları veya sindirim sistemi hastalıkları sonucunda laktaz enzim aktivitesi geçici olarak düşer. Laktoz intoleransı belirtileri görülmektedir. Ancak, bu durumlar genellikle tedavi edildiğinde veya iyileştiğinde laktaz enzim aktivitesi normale döner.
Laktoz intoleransının belirtileri, süt ürünlerinin tüketimi sonrasında ortaya çıkar. Bu belirtiler, sindirim sisteminde laktozun doğru şekilde sindirilememesi ve emilememesi nedeniyle meydana gelir. Laktoz intoleransının en yaygın belirtileri şunlardır:
Belirtiler kişiden kişiye değişir. Şiddeti de farklılık gösterir. Bazı kişilerde semptomlar hafifken, diğerlerinde daha şiddetli olur. Süt ürünleri tüketimi sonrasında belirtiler yaşıyorsanız, laktoz intoleransı olabileceğini düşünerek sağlık uzmanına danışmanız önemlidir. Uzmanlar, semptomları değerlendirecek ve gerektiğinde doğru tanıyı koymak için gerekli testleri yapacaktır.
Primer Laktoz İntoleransı: En yaygın türüdür. Genellikle genetik olarak kalıtımsal şekilde aktarılmaktadır. Bu çeşit, doğuştan itibaren veya yaşla birlikte gelişir. Çoğu insan, bebeklik döneminde doğal olarak laktaz enzimi yüksek seviyelerde üretilmektedir. Bazıları yetişkinlik dönemine geldiğinde laktaz üretiminde azalma olur. Bu nedenle, bazı insanlar yetişkinlikte laktoz intoleransı semptomları görülmektedir.
Sekonder Laktoz İntoleransı: Laktaz enziminin sindirimi etkileyen bir başka sağlık sorunundan kaynaklanır. Bağırsak enfeksiyonları, Crohn hastalığı, çölyak hastalığı gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları laktaz enzimini etkiler. Bu durumda, laktaz enzimi normal işlevini yerine getiremez ve laktoz intoleransı belirtileri ortaya çıkar.
Konjenital Laktoz İntoleransı: Nadir görülen bir çeşittir. Doğuştan gelen genetik bir hastalıktır. Bebeklerde laktoz intoleransı, laktozu sindiremeyecek şekilde düşük veya hiç laktaz enzimi üretmemesi sonucunda meydana gelir. Bu durum, bebeklerin süt içtikten sonra ciddi sindirim sorunları yaşamasına neden olur. Özel bir diyet gerektirir.
Geçici Laktoz İntoleransı: Bazı durumlarda, özellikle bebeklik döneminde, geçici laktoz intoleransı yaşanır. Örneğin, prematüre doğan bebeklerde veya bazı bağırsak enfeksiyonları sonrasında laktaz enzimi geçici olarak azalır. Ancak bu durum genellikle zamanla düzelir. Bebeklerin laktaz enzimi üretimi normale döner.
Laktoz intoleransının çeşitleri, altında yatan nedenleri ve semptomların şiddetini farklılık gösterir. Teşhis ve tedavi için bir sağlık uzmanına başvurmak önemlidir.
Laktoz intoleransı teşhisi için birkaç farklı test yöntemi kullanılmaktadır. Bu testler, laktaz enziminin düzeyini ve laktoza karşı vücut tepkisini değerlendirir. İşte laktoz intoleransı testi çeşitlerivle uygulanan bazı yaygın yöntemler:
Laktoz Tolerans Testi: Bu testte, kişi açken bir kan örneği alınır. Sonra belirli miktarda saf laktoz içeren bir sıvı içirilmektedir. Belirli zaman aralıklarıyla tekrar kan örnekleri alınır. Kan şeker düzeyleri ölçülmektedir. Normalde, laktaz enzimi laktozu glukoz ve galaktoza parçalayarak kan şekerini artırır. Ancak laktoz intoleransı olan kişilerde laktaz eksikliği nedeniyle kan şeker düzeyi belirgin bir artış göstermez.
Hidrojen Solunum Testi: Bu testte, kişi belirli miktarda laktoz içeren bir sıvı içer. Daha sonra, kişinin nefesindeki hidrojen düzeyi belirli zaman aralıklarıyla ölçülmektedir. Normalde, laktaz enzimi laktozu sindirirken hidrojen gazı da üretilmektedir. Bağırsaklardan kana emilmektedir. Ancak laktoz intoleransı olan kişilerde, laktaz eksikliği nedeniyle sindirilmeyen laktoz bağırsaklara ulaşır. Burada bakteriler tarafından fermante edilmekte, bu da hidrojen gazı üretimini artırmaktadır.
Laktaz Enzim Aktivitesi Testi: Genellikle bağırsak biyopsisi ile yapılmaktadır. Uzmanlar, endoskopi yöntemiyle ince bağırsaklardan küçük bir doku örneği alır ve laktaz enziminin aktivitesini değerlendirir.
Laktoz intoleransı tanısı, semptomlar ve laboratuvar testleri temel alınarak bir sağlık uzmanı tarafından konulmaktadır. Öncelikle, kişinin semptomları dikkatlice incelenmektedir. Semptomların sıklığı, şiddeti ve laktoz içeren gıdaların tüketimi sonrasında ortaya çıkıp çıkmadığını değerlendirilmektedir.
Tanıda uzman, laktoz intoleransını teşhis etmek için bazı laboratuvar testleri uygulanır. Herhangi bir şüphe durumunda bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.
Laktoz intoleransı olan kişiler, laktoz içeren besinleri elimine etmelidir. Ayrıca laktoz sindirimini kolaylaştıran laktaz enzim takviyeleri kullanarak semptomları hafifletilmektedir. Laktoz intoleransı teşhisi için genellikle diyet değişiklikleri ve belirli testler kullanılmaktadır. Eğer laktoz intoleransı teşhisi konulursa, süt ve süt ürünlerinin tüketimini sınırlanmalıdır. Hatta bazı durumlarda tamamen bırakmak gerekebilmektedir.
Tedavi edilmemesi halinde ve laktoz içeren besinleri tüketilirse şu olumsuz durumlar ortaya çıkar:
Laktoz intoleransı olanlar, laktoz içeren yiyecekleri ve içecekleri tüketirken dikkatli olmalı veya bunlardan kaçınmalıdır. İşte laktoz intoleransı olanlar için dikkat edilmesi gereken bazı yiyecek ve içecekler:
Diyet programları, tarifler veya size yardımcı olabileceğim herhangi bir şeyle ilgili sorularınız için lütfen benimle iletişime geçin.