Gizli Şeker (Prediyabet): Nedir, Belirtileri, Tedavisi

• 3 Mart 2025

Gizli Şeker (Prediyabet): Nedir, Belirtileri, Tedavisi

Gizli Şeker Nedir?

Gizli şeker (prediyabet), kan şekeri seviyesinin normalden yüksek olduğu durumdur. Ancak diyabet tanısı koyulacak kadar yüksek değildir. Bu aşamada pankreas insülin üretmeye devam etse de hücreler insüline yeterince yanıt vermez. Kan şekeri seviyeleri yükselmeye başlar. Genellikle belirgin semptomlar göstermediği için fark edilmesi zor olabilir. Ancak zamanında önlem alınmazsa tip 2 diyabete dönüşme riski yüksektir. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve kilo kontrolü ile gizli şekerin ilerlemesi önlenebilir.

Belirtileri Nelerdir?

Genellikle belirgin semptomlar göstermese de bazı belirtiler erken uyarı sinyali olabilmektedir. Sık sık açlık hissi, özellikle karbonhidratlı gıdalara aşırı istek olur. Ani tatlı krizleri, halsizlik, enerji düşüklüğü ve odaklanma zorluğu yaygın belirtiler arasındadır. Ayrıca gece sık idrara çıkma, ciltte kuruluk, hafif kaşıntı da belirtiler arasındadır. Prediyabet durumunda kilo alımına yatkınlık veya açıklanamayan kilo kaybı da gözlemlenebilmektedir. Bu belirtiler fark edildiğinde kan şekeri seviyeleri kontrol edilmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır. Çünkü gizli şeker tedavi edilmezse zamanla tip 2 diyabete dönüşebilmektedir.

Gizli Şeker Nedenleri Nelerdir?

Nedenleri arasında sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam tarzı ve genetik yatkınlık yer alır. Ayrıca aşırı karbonhidrat ve şeker tüketimi, düzensiz öğünler ve işlenmiş gıdalar kan şekerini ani yükseltmektedir.  Böylece insülin direncinin gelişmesine neden olabilmektedir. Fiziksel aktivite eksikliği, kasların glikozu kullanma yeteneğini azaltır.  Bu durum da kan şekerinin yükselmesine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca, aşırı kilo ve özellikle karın bölgesinde yağlanma insülinin etkisini azaltarak gizli şeker riskini artırır. Genetik faktörler de önemli bir rol oynar. Bu sebeple ailesinde diyabet öyküsü olan bireylerde daha sık görülmektedir. Stres, uyku düzensizliği ve bazı hormonal dengesizlikler de gizli şeker gelişimini tetikler.

Nasıl Teşhis Edilir?

Genellikle rutin sağlık kontrolleri sırasında yapılan kan testleri ile teşhis edilmektedir. En yaygın kullanılan testlerden biri Açlık Kan Şekeri (AKŞ) testidir. Bu test, 8-10 saatlik açlık sonrası kan şekeri ölçülmektedir. 100-125 mg/dL arasında bir değer gizli şeker göstergesidir. Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT) ise 75 gram glukoz alımından sonra kan şekeri seviyelerinin ölçümüdür. 140-199 mg/dL arasında bir sonuç prediyabet olarak değerlendirilmektedir. Hemoglobin A1c (HbA1c) testi, son 2-3 aylık ortalama kan şekeri seviyesini yansıtmaktadır. %5.7-%6.4 arasında bir değer gösterdiğinde gizli şeker varlığı düşünülebilmektedir. Bununla birlikte erken teşhis ile yaşam tarzı değişiklikleri yapılarak diyabete dönüşmesi önler.

Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavisinde temel amaç, kan şekerini dengede tutmaktır. Böylece Tip 2 diyabete dönüşmesi önlenmektedir. Bunun için sağlıklı beslenme, egzersiz ve yaşam tarzı değişiklikleri büyük önem taşır.  İşte dikkat edilmesi gerekenler: 

• Dengeli bir beslenme planı oluşturulmalıdır.  
• Basit şekerler ve rafine karbonhidratlar yerine lifli gıdalar, sağlıklı yağlar ve proteinler tercih edilmelidir. 
• Fiziksel aktivite artırılmalıdır.
• Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz yapılmalıdır.
• Kas kütlesini korumak için direnç egzersizlerine yer verilmelidir.
• Kilo kontrolü sağlanmalıdır. Fazla kiloların verilmesi insülin direncini azaltır.
• Stres yönetimi ve düzenli uyku da kan şekerinin dengelenmesine yardımcı olur.
• Gerekli durumlarda doktor kontrolünde ilaç tedavisi de düşünülebilmektedir. 

Bu tedavide erken müdahale ile gizli şekerin ilerlemesi önler.

Gizli Şeker Hastaları Nasıl Beslenmelidir?

Kan şekerini dengede tutmak için önemli bir rol oynar. Rafine karbonhidratlardan, yani beyaz ekmek, pirinç ve makarna gibi gıdalardan kaçınılmalıdır. Bunun yerine tam tahıllar, bulgur ve yulaf gibi kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir. Şekerli içecekler, tatlılar ve işlenmiş gıdalardan uzak durulmalıdır. Meyve tüketimi porsiyon kontrolüyle yapılmalıdır. Ayrıca, protein kaynakları olarak balık, yumurta, yoğurt gibi besinler düzenli olarak tüketilmelidir. Sağlıklı yağlar da zeytinyağı, avokado, ceviz ve badem gibi besinlerden alınmalıdır. Öğünler düzenli olmalıdır. Glisemik indeksi düşük besinler tercih edilerek kan şekeri dalgalanmaları engeller. Bunun yanı sıra, günlük su tüketimi artırılmalıdır. Lif alımını destekleyen sebze, meyve ve tam tahıllar düzenli olarak tüketilmelidir. Bu şekilde sağlıklı bir beslenme düzeniyle gizli şeker kontrol altında tutulmaktadır. Diyabete dönüşme riski azaltmaktadır.

Gizli Şekeri Olan Kişinin Tüketmesi Gereken Besinler

Kan şekerini dengelemeye yardımcı olan besinlere yer verilmelidir. Bu kişilerin tüketmesi gereken besinler şunlardır:

• Tam Tahıllar: Yulaf, bulgur gibi lif açısından zengin, glisemik indeksi düşük tam tahıllar tercih edilmelidir.
• Sebzeler: Yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, roka) ve lifli sebzeler (brokoli, karnabahar) kan şekeri seviyesini dengeler.
• Baklagiller: Nohut, mercimek, fasulye gibi baklagiller protein ve lif kaynağıdır. Kan şekerinin kontrolünde etkilidir.
• Protein Kaynakları: Tavuk, hindi, balık, yumurta, yoğurt kan şekerini ani yükseltmeden tok tutar.
• Sağlıklı Yağlar: Zeytinyağı, avokado, ceviz, badem gibi sağlıklı yağlar, insülin duyarlılığını artırır. Kan şekerini dengeler.
• Yüksek Lifli Gıdalar: Chia tohumu, keten tohumu, yulaf gibi yüksek lif içeren gıdalar sindirimi yavaşlatır. Kan şekerinin ani yükselmesini engeller.

Bu besinler, kan şekeri düzeyini kontrol altında tutmaya yardımcı olur. Gizli şekerin ilerlemesini engeller.

Gizli Şekeri Olan Kişinin Tüketmemesi Gereken Besinler

Kan şekerini hızla yükselten ve insülin direncini artıran besinlerdir. Bu besinler şunlardır:

• Rafine Karbonhidratlar: Beyaz ekmek, beyaz pirinç, beyaz makarna gibi işlenmiş karbonhidratlar, hızla yükseltmektedir.
• Şekerli içecekler 
• Tatlılar ve şekerli ürünler
• Fast food ve işlenmiş gıdalar
• Paketli atıştırmalıklar
• Alkol

Bu tür besinlerden kaçınmak, gizli şekerin kontrol edilmesine yardımcıdır. Diyabet riskini azaltır.

Gizli Şeker Diyeti Yapmak İstiyorum. Ne Yapmalıyım?

Öncelikle sağlıklı beslenme alışkanlıklarını benimsemeleri gerekmektedir. İşte bu süreçte dikkat edilmesi gerekenler:

• Dengeli ve düzenli beslenmeye özen gösterin. Kan şekerinin hızla yükselmesini engellemek için glisemik indeksi düşük besinler tercih edin.
• Karbonhidrat seçimine dikkat edin. Rafine karbonhidratlar yerine, tam tahıllar ve lifli gıdaları tercih edin. Şekerli gıdalardan (şekerli içecekler, tatlılar) kaçının.
• Protein ve sağlıklı yağlara beslenmenizde yer verin. Yüksek kaliteli protein kaynaklarına (yumurta, yoğurt) ve sağlıklı yağları (avokado, ceviz) tüketin.
• Lif tüketimini artırın. Lifli gıdalar (sebzeler, meyveler, tam tahıllar) tüketmek, sindirimi yavaşlatır. Kan şekerini dengeler. Özellikle yeşil yapraklı sebzeleri, brokoli gibi lifli sebzeleri beslenmenize dahil edin.
• Yediğiniz gıdaların miktarına dikkat edin. Yavaş yiyin ve doyduğunuzu hissettiğinizde durun. Özellikle tatlı ve yüksek karbonhidratlı gıdalarda porsiyonları sınırlayın.
• Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz yapın. Düzenli fiziksel aktivite, kan şekerini dengelemeye yardımcı olur.
• Stres ve uyku düzenine dikkat edin.

Gizli şeker diyeti yaparken kişiye özel bir beslenme planı oluşturmak en sağlıklısıdır. Bu sebeple beslenme uzmanı desteği almanız faydalı olacaktır. Böylelikle, kan şekeri seviyeniz kontrol altına alınır ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimsersiniz.